Chiếc ghế đẩu ngồi xổm – người bạn thầm lặng của gian bếp Việt

Trong ký ức của nhiều người Việt, gian bếp quê xưa hiếm khi vắng bóng một chiếc ghế đẩu thấp lè tè. Nhỏ nhắn, đơn sơ, chẳng cần cầu kỳ, nó hiện diện như một người bạn thầm lặng, đồng hành cùng bao thế hệ trong những công việc bếp núc đời thường. Trên chiếc ghế ấy, bà ngồi nhặt mớ rau xanh, mẹ ngồi kê thớt chặt khúc xương, và lũ trẻ con vẫn thường chen nhau ngồi, vừa hóng chuyện, vừa ngửi mùi khói bếp ngai ngái thân quen.

Chiếc ghế đẩu ngồi xổm có lẽ là một trong những vật dụng giản dị nhất của đời sống Việt. Chỉ cần vài thanh gỗ, ghép thành bốn chân, một mặt ghế vuông hay tròn, thậm chí lắm khi đã mòn vẹt hay sứt sẹo. Nhưng chính sự mộc mạc ấy lại tạo nên sức sống bền bỉ. Nó không phô trương, không kiểu cách, chỉ âm thầm hiện diện, nhưng lại đủ sức gắn bó và khắc sâu trong ký ức nhiều thế hệ.

Người bạn của những công việc nhỏ

Ai từng sống ở làng quê hẳn sẽ nhớ dáng ngồi xổm trên chiếc ghế đẩu. Tư thế đó vừa thấp vừa thoải mái, đôi tay rảnh rang để vặt rổ đậu, bấm từng ngọn rau, hay nhặt rổ cá vừa mua ngoài chợ. Với những công việc cần lực tay, chiếc ghế đẩu còn đóng vai trò như một bệ đỡ chắc chắn. Khi mẹ kê thớt chặt gà, từng tiếng dao chạm xương “cộc cộc” vang lên, ghế vẫn trụ vững mà chẳng hề lung lay.

Không chỉ trong gian bếp, chiếc ghế đẩu còn len lỏi vào đủ mọi không gian sống. Ở sân gạch, nó theo chân bà ra ngồi nhặt rau dưới nắng. Ngoài hiên, nó trở thành chỗ ngồi tạm cho khách ghé chơi. Thậm chí nơi chợ quê, những chiếc ghế đẩu bé xíu lại biến thành hàng ghế của cả một quán bún riêu, quán phở gà, gắn với tiếng rao hàng rộn rã, tiếng cười nói huyên náo của bao phận đời.

Một mảnh ghép văn hoá bếp Việt

Nếu như ở phương Tây, chiếc ghế thường gắn liền với bàn ăn cao, thì ở Việt Nam, chiếc ghế đẩu lại gần gũi hơn với bếp lửa, mâm cơm và thói quen ngồi xổm. Nó phản ánh sự thực tế, tiết kiệm không gian và sự linh hoạt trong sinh hoạt của người Việt.

Ghế đẩu nhỏ, nhẹ, dễ di chuyển – đặc điểm ấy phù hợp với nhịp sống nông thôn xưa, khi mọi công việc từ bếp núc, ăn uống đến sinh hoạt gia đình thường diễn ra trong cùng một không gian. Chỉ cần nhấc chiếc ghế, đặt vào đâu là có chỗ ngồi ở đó. Nó là minh chứng cho một lối sống giản đơn, thuận tiện, không nặng hình thức nhưng tràn đầy tính gắn kết.

Có lẽ bởi vậy, chiếc ghế đẩu không chỉ là một món đồ, mà còn mang trong nó cả ký ức tập thể. Nó gợi nhớ đến những buổi chiều quây quần bên mâm cơm thấp, cả nhà cùng ngồi ăn bát canh cua đồng thơm mùi mắm tôm. Nó gợi nhớ tiếng cười của lũ trẻ, ngồi chen chúc trên chiếc ghế nhỏ xíu để vừa chơi vừa hóng chuyện người lớn. Và nó cũng gợi nhớ đến hình ảnh người bà, người mẹ, lưng còng mà bàn tay vẫn thoăn thoắt, bên cạnh chiếc ghế đẩu cũ mòn theo năm tháng.

Sự thay đổi trong không gian đô thị

Ngày nay, cùng với nhịp sống đô thị, chiếc ghế đẩu dần ít xuất hiện. Những căn hộ chung cư hiện đại thường được thiết kế với bàn ăn cao, ghế có tựa lưng, bếp có quầy đảo tiện nghi. Người ta ít còn ngồi xổm nhặt rau ngoài sân hay kê thớt chặt xương trên ghế đẩu.

Một phần vì không gian sống chật hẹp, sân gạch, hiên nhà đã nhường chỗ cho những căn phòng bê tông. Một phần vì thói quen sinh hoạt thay đổi, con người ngày càng chú trọng đến sự tiện nghi, thoải mái, vệ sinh. Những chiếc ghế đẩu mộc mạc bỗng trở nên lạc lõng trong không gian sáng bóng của sàn gỗ, bàn đá, ánh đèn trần hiện đại.

Thế nhưng, ở nhiều gia đình, chiếc ghế đẩu vẫn được giữ lại – không chỉ như một món đồ tiện dụng, mà còn như một mảnh ký ức. Nó khiến người ta nhớ về tuổi thơ, về gian bếp đầy khói, về mùi rơm rạ, mùi thức ăn dân dã. Đôi khi chỉ cần ngồi xuống một chiếc ghế đẩu, con người ta chợt cảm thấy mình được kết nối với cội nguồn, với sự thân thuộc không thể thay thế.

Giá trị của sự giản dị

Trong thời đại mà mọi thứ đều có thể trở nên cầu kỳ, đắt đỏ và phức tạp, chiếc ghế đẩu lại càng nổi bật bởi sự giản dị. Nó không cần thiết kế tinh xảo, không mang giá trị phô trương, nhưng lại đủ công năng và gần gũi. Đó chính là triết lý “ít mà đủ” – điều mà nhiều xu hướng nội thất hiện đại cũng đang tìm lại.

Chiếc ghế đẩu cho ta một bài học: sự tiện nghi không phải lúc nào cũng nằm ở những vật dụng đắt tiền, mà đôi khi ở chính những thứ đơn giản, gọn gàng, phù hợp với đời sống thực tế. Nó cũng nhắc nhở rằng, dù xã hội có đổi thay, thì những giá trị của sự gần gũi, bền bỉ và tính ứng dụng vẫn luôn cần được gìn giữ.

Kết

Chiếc ghế đẩu ngồi xổm – người bạn thầm lặng của gian bếp Việt – không chỉ là một vật dụng đời thường. Nó là một biểu tượng văn hoá, là ký ức tập thể, là minh chứng cho sự giản dị và thực tế trong đời sống Việt Nam.

Ngày nay, khi những chiếc ghế cao sang trọng dần lấp đầy các căn hộ, chiếc ghế đẩu vẫn âm thầm tồn tại, nhắc ta về một thời ấu thơ, về tiếng dao thớt “cộc cộc”, về mùi cơm nóng nghi ngút bên bếp củi. Nó nhắc ta rằng, sự gắn bó và chân thành không nằm ở dáng vẻ hào nhoáng, mà ở chính những điều mộc mạc và quen thuộc nhất.

Bởi thế, dù không được trưng bày giữa phòng khách, dù chẳng ai ngợi ca, chiếc ghế đẩu vẫn xứng đáng được gọi là “người bạn thầm lặng” – một phần nhỏ bé nhưng vững chãi trong đời sống Việt.